Dyrektywie PE i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy, czyli w tzw. Ramowej Dyrektywie Odpadowej, jednym z głównych celów jest stworzenie tzw. społeczeństwa recyklingu. Zgodnie z tą dyrektywą należy dążyć do eliminacji wytwarzania odpadów i do wykorzystywania odpadów jako zasobów. Realizacja tego założenia wymaga przede wszystkim zapewnienia segregacji „u źródła” oraz zbierania i recyklingu priorytetowych strumieni odpadów.
Dlatego podstawowym założeniem przy gospodarowaniu odpadami powinno być ograniczenie liczby surowców, które niewykorzystane w postaci odpadów trafiają na składowiska odpadów, w tym znajdujących się przy regionalnych instalacji do których należy Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych „Orli Staw” w Prażuchach Nowych k/Cekowa działający w ramach Związku Komunalnego Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gmina” w Kaliszu.
Aby sprostać temu europejskiemu prawodawstwu, polski ustawodawca m.in. w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 r. (Dz.U. Nr 132, poz. 622), nałożył na gminy, w tym na Gminę Miejską Turek, określone wymagania w zakresie gospodarowania odpadami i przewidział sankcję za ich nie przestrzeganie.
To dla gminy, a nie dla regionalnej instalacji, ustawodawca określił m.in. takie obowiązki jak:
- ustanowienie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych obejmujące co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielomateriałowych oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających biodegradacji,
- utworzenie punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazują miejsca, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych,
- zapewniają osiągnięcie odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania.
Ostatni z wymienionych obowiązków związany z wymaganym poziomem recyklingu w gminach został doprecyzowany w ten sposób, iż do dnia 31 grudnia 2020 r., Gmina Miejska Turek ma osiągnąć:
1) poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo,
2) poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70% wagowo.
Podobnie został doprecyzowany obowiązek ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania przez Gminę Miejską Turek.
W ramach tak określonych wymagań, Gmina Miejska Turek była zobowiązana do zorganizowania przetargu na odbieranie i zagospodarowanie tych odpadów. A Burmistrz Miasta Turek był zobowiązany do określenia w specyfikacji istotnych warunków zamówienia m.in. wymagań w zakresie:
- dotyczącym przekazywania odebranych zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania do regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych,
- rodzajów odpadów komunalnych odbieranych selektywnie od właścicieli nieruchomości.
Za nie przestrzeganie ww. obowiązków ustawodawca przewidział sankcję w postaci kary pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 50 000 zł.
Oczywiście zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, obowiązki te mógł zamiast Gminy Miejskiej Turek realizować Związek Komunalny Gmin „Czyste Miasto, Czysta Gmina” w Kaliszu, a w jego ramach Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych „Orli Staw” w Prażuchach Nowych k/Cekowa.
Jednak Związek ten w odpowiednim czasie nie podjął się kompleksowej obsługi obowiązków wynikających z ww. ustawy dla gmin wchodzących w jego skład, a to na pewno stworzyłoby lepsze warunki do jeszcze bardziej ścisłej współpracy z Zakładem w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi.
Natomiast obecne próby wpływania Zakładu na wysokość stawki za gospodarowanie odpadami w gminie są spóźnione oraz nie mają oparcia w realiach funkcjonowania System Gospodarowania Odpadami Komunalnymi na terenie Gmina Miejska Turek. Tym bardziej, iż Zakład zamiast obniżać ceny za przyjęcie odpadów, nie stety je podnosi np. cena za przyjęcie odpadów komunalnych niesegregowanych (zmieszanych) o kodzie 200301 wzrosła z 236,25 zł za 1 tonę w 2013r. do 255,28 zł w 2014r., tj. o 19 zł na tonie. Dla Gminy Miejskiej Turek oznacza to wzrost średnio rocznie kosztów funkcjonowanie SGOK w 2014r. o ponad 100.000,00 zł.
Przy gospodarowaniu odpadami komunalnym należy pamiętać, iż jest to sfera publiczno-prawna. W ramach tej sfery Gmina Miejska Turek jako podmiot prawa publicznego, jest zobowiązana do realizacji zadań związanych z utrzymaniem czystości i porządku na jej terenie, które nakłada m.in. ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Gmina Miejska Turek chcą prawidłowo gospodarować odpadami komunalnymi na swoim terenie była zobowiązana stworzyć taki System Gospodarowania Odpadami Komunalnymi, aby przy jego realizacji spełnić ww. wymagania. Dlatego kształt tego systemu był w dużej mierze uzależniony od wymagań ustawodawcy, a nie swobodnych decyzji uprawnionych organów gminy. Nie można gospodarować odpadami komunalnymi w gminie jedynie przez pryzmat interesów regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Gmina Miejska Turek i Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych „Orli Staw” w Prażuchach Nowych k/Cekowa to dwa odrębne podmioty prawa na które ustawodawca nałożył określone obowiązki. To te podmioty muszą dobrać odpowiednie narzędzia i zasoby do ich realizacji. Każdy z tych podmiotów odrębnie może również ponieść określoną odpowiedzialność za nie wywiązanie się z tych obowiązków.
Dlatego sprowadzanie problematyki gospodarowania odpadami komunalnymi jedynie do kwestii wysokości stawki opłaty, tak jak próbują to robić niektórzy, jest dużym uproszczeniem, żeby nie powiedzieć nieporozumieniem, które świadczy o barku odpowiedzialności za sprawy społeczności lokalnej w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie miasta Turek. Kierownik Wydziału IGO
Waldemar Trojan